جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نفاق در اصطلاح به‌معنای اظهار ایمان در ظاهر و عدم پذیرش آن در باطن است. تفاوت نفاق با دروغ آن است که در نفاق میان ظاهر و باطن تفاوت وجود دارد، اما در کذب و دروغ میان گفتار و واقعیت تضاد وجود دارد. همچنین تفاوت نفاق با تقیه در آن است که نفاق کفر را با هدف افساد پنهان می‌کند، اما تقیه ایمان را برای حفظ جان و اصلاح امور مخفی می‌نماید. بیماری روح، آرزوی کسب قدرت، ترس از حاکم، طمع، نادانی، حقارت، اطلاع‌رسانی نادرست، خلف وعده، خیانت، ایمان ظاهری به خدا و معاد، و فریب‌کاری از معیارها و عواملی است که نفاق را ایجاد می‌نماید. از صفات منافقین نیز می‌توان به سرگردانی، فرصت‌طلبی، ترس دایمی، ظاهر فریبنده، سخنان جذاب و فصیح، تنگ‌نظری و ناشناس بودن، اشاره کرد، که با تشویق به منکر و بازداشتن از نیکی‌ها، فراموشی خدا و فسق فعالیت می‌کنند. منافقان در زمان رسول خدا(، از ابزارها و شیوه‌هایی مانند حیله، اتخاذ موضعی متفاوت نسبت به سایر مسلمانان، تشکیل جلسات سری بر ضد پیامبر، تفرقه‌افکنی، تمسخر مقدسات، تبلیغات سوء و سرزنش مسلمانان استفاده می‌کردند. در عرصه فرهنگی و سیاسی منافقان به نشر اکاذیب میان سپاه اسلام، تهمت به افراد پاک‌دامن، تشکیک در شریعت، و ترور پیامبر اقدام می‌کردند. پس از پیامبر اسلام(، آن‌ها از شیوه‌هایی چون تخلف از سپاه اسامه، انکار رحلت پیامبر، تلاش برای زدودن خاطره غدیرخم، ایجاد وحشت، جعل حدیث، ممنوعیت بیان و نگارش احادیث نبوی، ترویج برتری نژادی عرب، ترویج حکایات تورات و انجیل، و برجسته‌سازی شخصیت نااهلان استفاده می‌کردند. در عصر حاضر نیز رسانه‌های گروهی غربی نفاق را پشت پرده تبلیغات و با شعار حقوق‌بشر، دموکراسی، آزادی و روشن‌فکری، مخفی کرده‌اند. برای رهایی از نفاق هماهنگی گفتار و عمل، حفظ وحدت مکتبی، امر به معروف و نهی از منکر، افشای ماهیت منافقان و برخورد قاطع با آنان، راه‌کارهایی مناسب و مورد تأیید متون دینی است.

یکی از مهمترین موضوعات فقه و اجتهاد که با پیروزی انقلاب اسلامی شاخ و برگ جدید به خود گرفت و وارد حوزه قلمرو آن گردید بحث از مصلحت در محدوده مسائل شرعی پیرامون مسائل و نیازهای اجتماعی بود. گرچه از دیرباز نیز بحث از مصلحت در قالب عناوین ثانویه و قاعده اهم و ... نیز نمود و تجلی داشته است . مع‌الذالک کاربرد آن کمتر در حوزه مسائل حکومتی و اجتماعی بوده بلکه بیشتر مربوط به اعمال عبادی و شخصی بوده است . اما با تشکیل حکومت اسلامی و طرح مسائل و نیازهای جدید روزبه روز بر اهمیت و ضرورت عنصر مصلحت در پاسخگویی به مشکلات افزوده گردید. پیدایش مسائلی چون ضرورت مبارزه با مواد مخدر و برخورد قاطع با عاملان آن و خیابان کشیها و تخریب املاک شخصی مردم و صدها مسئله دیگر از جمله مسائلی هستند که فقه و ... باید پاسخگوی آنها باشد و حل این مسائل ممکن نبود مگر از طریق رعایت مصلحت جامعه‌اسلامی. با توجه به اهمیت این مسائل بود که حضرت امام خمینی (ره) بارها و بارها توده مردم یا ارکان تصمیم‌گیرنده نظام را مورد خطاب قرار داده و اهمیت مصلحت نظام و اولویت آن را بر تمام مسائل گوشزد کردند. به عنوان مثال در فرمان تاریخی 66/11/11 خود به منظور تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام فرمودند: "حضرات آقایان توجه داشته باشند که مصلحت نظام از امور مهمه‌ای است که گاهی غفلت از آن موجب شکست اسلام عزیز می‌گردد" ضرورت تصویب قوانین و ترس از تعطیل شدن بعضی از دستورات شرع در نتیجه خروج مقررات مجلس از محدوده آن دست به دست هم دادند و مقدمات تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام را به عنوان نهادی تصمیم گیرنده، در خصوص مصلحت نظام در کنار سایر نهادها در مورخه 66/11/11 فراهم آورد. و افق جدیدی را از بحث و گفتگو در جامعه در خصوص اجرای احکام و دستورات شرع مقدس اسلام از یک طرف و جایگاه قانونی مجمع تشخیص مصلت نظام از سوی دیگر گشود. که به یاری خدا در فصل دوم از بخش دوم اشاره مختصری به سیر تاریخی و وظایف آن خواهیم داشت . اما آنچه که ما را به تحقیق پیرامون این موضوع وادار کرد اهمیت طرح آن در شرایط جدید به عنوان یکی از منابع حقوق آنهم در شرایطی حساس بود. یعنی شرایطی که مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان به عنوان دو نهاد مهم قانونگذاری از حل مشکلات و مسائل جدید جامعه اسلامی عقب مانده یا حداقل به توافق نرسیدند. اما آنچه که ما در این کار تحقیقی به دنبال آن هستیم، بحث از خود مصلحت به صورت مطالعه تطبیقی آن درد و مذهب بزرگ اسلامی یعنی شیعه و اهل تسنن می‌باشد. در این کار تحقیقی به توضیح و تبیین هر چند خلاصه‌ای به قدر وسع و توان خود از مسائل عدیده‌ای پیرامون مصلحت از قبیل: معنا و مفهوم و سیر تاریخی و شرایط توسل، شرایط حجیت ، سیره نبی‌اکرم (ص ) و ائمه‌طاهرین (ع) و صحابه در عمل به مصلحت و محدوده قانگذاری حاکم اسلامی و بحث از مالانص فیه (سکوت قانون) و احکام اولیه و ثانویه و ... خواهیم پرداخت . در پایان نیز مقایسه‌ای اجمالی و نتیجه‌گیری نهایی از موضوع را خواهیم داشت .

محدودیت مجال ما را بر ان داشت تا به بررسی 30 فقره اغازین این حدیث شریف بسنده کرده و موضوع مورد بررسی را مورد مداقه بیشتر قرار دهیم .ترتیب بیان امیرالمونین در بیان این فقرات ما را از تعیین و ارزش گذاری فقرات و تعیین اهم و مهم جهت انجام پژوهش بازداشت لذا تنها 30فقره اغازین موردبررسی قرار گرفته .این تحقیق مشتمل بر سه فصل است در فصل اول اهمیت این موضوع و اهداف و پیشینه تحقیق و تاریخچه ای از موضوع بیان شده است . در فصل دوم از این پژوهش ضمن بیان بخشی از اهمیت فضائل ان حضرت متن کامل به همراه ترجمه حدیث سبعین را بیان کرده و و جهت تکمیل معرفی مصادر تحقیق کتبی که ذکری از این حدیث شریف را به میان اورده اند را معرفی کرده ایم . بررسی سند این روایت شریف پایان بخش این فصل میباشد . در فصل بعدی که به ترتیب تک تک فقرات مورد بررسی قرار گرفته در هربخش ابتدا بررسی های لغوی ان فقره مورد توجه قرار گرفتهو سپس به بررسی ریشه قرانی فضیلت نظری افکنده ایم . بررسی احادیث عامه و خاصه ذیل ایات شریفه و دلالت انها و بررسی سایر احادیث عامه و خاصه در رابطه با موضوع فقره و نهایتا نام تعدادی از بزرگان عامه که این فضیلت را در اثار مهم خویش ذکر کرده اند از جمله مراحل بعدی تحقیق در هر فقره است. در واقع با این تحقیق به دنبال ان هستیم تا نشان دهیم فضائل مختصه امیرالمومنین نه تنها ریشه قرانی داشته که در احادیث عامه نیز قابل رد یابی است و هیچ یک از این فضائل از نظر اهل سنت قابل خدشه نمیباشد .

1.

این تحقیق دارای پنج فصل است که ابتدا به مفاهیم بنیانی و لغوی؛ تعریف برّ، و ابرار در لغت و اصطلاح و واژگان همسو و مخالف آن و همین طور به ریشه‌یابی نیکی در فرهنگ مردم پرداخته شده است.برّ یعنی وسعت دادن در کار نیک،و این هم به خدای متعال نسبت داده می‌شود، و هم به انسان‌ها، برّ از جانب خدای متعال ثواب و از بنده اطاعت است، و این (اطاعت) بر دو قسم است: یک قسم آن در اعتقادات و قسمی دیگر در اعمال که در واقع آیه‌ی [لَیسَ البرَّ ان تُوَلُّوا وُجُوهَکُم ...] جامع همه‌ی موارد است. وقتی از پیامبر(ص) در باره برّ سئوال شد حضرت این آیه را تلاوت فرمود؛ زیرا این آیه حاوی اعتقادات، اعمال، واجبات و مستحبات است.وسپس به حقیقت برّ کاربردها، مصادیق برّ در میان پیروان ادیان سابق و اموری که در زمان جاهلی و همزمان با نزول قرآن و بعد از رحلت پیامبر (ص) اسلام به عنوان برّ یاد می‌کردند در حالی که برّ نبودند، و مصادیق پنداری آن را بررسی نموده و مصادیق واقعی برّ را از نظر قرآن بیان نموده، و موارد آن را به خوبی مشخص نموده‌ایم. و همینطور راه رسیدن به برّ و گستره‌ی برّ در عبادات و امور فردی و اجتماعی را بحث نموده‌ایم.و بعد از آن به معرفی و شخصیت شناسی ابرار از قبیل؛ شناسایی، تعریف و الگوهای واقعی از آنان در میدان برّ و انفاق، پرداخته و مبانی فکری و عقیدتی آنان، رفتار و اخلاق آنان را بیان نموده‌ایم.که نمونه‌ی بارز چهره‌های تابناک و درخشان، اسوه‌های صبر و مقاومت در سختی‌ها، آنان که با ایثار و از خود گذشتگی محبوب‌ترین چیزی که داشتند در وقت نیاز به دیگران دادند اینان، جز اهل بیت (ع) و در مرتبه‌ی نخست علی و فاطمه و حسن و حسین (ع) کسی نیست آنها هستند که ابرار واقعی‌اند. در این باره بحث مفصل نموده و به خصوص سوره‌ی انسان و شأن نزول آن را مورد بحث و بررسی قرار داده‌ایم. سپس به درجات و پاداش ابرار، نیک فرجامی و تفاوت آنان با فجار پرداخته‌ایم، و نعمت‌هایی که خداوند به پاس زحمات و ایثار ابرار برای آنان عطا نموده یاد آور شده‌ایم که به بعضی از موارد اشاره می‌شود: نوشیدنی‌های بهشتی، سایه‌ی بهشتی و میوه‌های رسیده، خدمتکاران جوان و .... و انواع نعمت‌های بهشت و مواهب آن آشاره شده است. وهمین طور راه‌های رسیدن به مقام ابرار را بررسی نموده‌ایم که دعا، ایثار، ذکر و تفکر از مهم‌ترن آن است.و در خاتمه به موانع و آسیب‌ها پرداخته و از بزرگ‌ترین مانع برّ در اینجا یعنی فراموشی بحث نموده و همینطور موانع دیگری مانند نادانی، خودخواهی، دنیا طلبی، شیطان، بخل و بحران معنویت را یادآور شده‌ایم. و در آسیب‌های برّ از منت‌گزاری و ریا سخن گفته شده است. و در پایان نتیجه‌ای از تحقیق آورده شده است.

در این رساله قصد بر این است که در نگاهی وسیع و مفصل، نقش و جایگاه حقوق فطری را در فقه شیعه بررسی کنیم و برخی از وجوه را مشخص سازیم. این بررسی در عین حال، متکی بر این فرضیه است که با ملازمه عقل و شرع در آموزه فقه شیعه، می‌تواند الگوی متفاوتی از تجربه مسیحیت به‌وجود آورد که افقی تازه را در عرصه هویت دینی نمایان سازد. بنابراین آراء فقهیان شیعه در این رساله نماینگر گزارش ساده تاریخی نیست بلکه مقصود ارائه تصویری دقیق در زمینه حقوق فطری است که در پی آن است ادعای گروهی که مدعی‌اند فقیهان شیعه به حقوق فطری چندان توجهی نداشته‌اند، مورد نقد قرار دهد. به ‌طور کلی فقهای شیعه و توماس آکویناس در نظریه حقوق فطری و طبیعی خود از آموزه‌های دینی و احکام عقلی بهره می-گیرند که در این پایان‌نامه به بررسی حقوق فطری و حقوق طبیعی در این دو نگرش با ارائه شواهد و نمونه-هایی از آن‌ها می‌پردازیم. لذا با توجه به مبانی فقهای شیعه و توماس آکوئینی می‌توان گفت که حقوق فطری و حقوق طبیعی موهبت الهی هستند و خداوند معطی این حقوق است.

شهر باستانی قم و ناحیت آن از نواحی قدیمی ایالت ماد یا جبال بوده است ،قم از پر سابقه ترین مراکز شیعه نشین در ایران است، این منطقه در نیمه دوم قرن اول هجری، پذیرای مسلمانان عرب با گرایش شیعی شد و به یکی از قطب های علمی تشیع در عالم اسلامی تبدیل گردید.با ظهور اسلام و هجرت اعراب اشعری به قم، این شهر رنگ و بوی یک شهر شیعی را به خود گرفت،ورود اشعریان به منطقه قم حائز اهمیت بسیاری بود، اشعریان در ترویج مذهب شیعه در ناحیه قم کوشش فراوان می ورزیدند.مهاجرت دسته های خاص از اعراب ، یعنی طالبیان به قم ، آنجا را کانون مخالفت با دولت عباسی ساخت و قم را به عنوان بزرگترین پایگاه تشیع در ناحیت جبال درآورد .دور بودن قم و در امان بودن این منطقه از مأمورین خلافت و تناسب آب و هوای قم با زندگی عربها از علل عمده مهاجرت مخالفین حکومت به این دیار بود. در زمان خلافت امویان و عباسیان، چون نسبت به خانواده رسول اکرم (ص) ظلم و ستم می شد و اختناقی که حکومت زمان پدید آورده بود، عرصه را بر آن بزرگواران تنگ می‌کرد؛ به ناچار به جانب ایران که مردمش با اولاد پیامبر اسلام و دوستی وروشی احترام آمیز داشتند و به آنها ارادتی کامل نشان می‌دادند رو آوردند و جمعی از آنان شهر قم را برای اقامت برگزیدند و هرچند که قم از نظر طبیعی و آب و هوا و وجود آب کافی به مناسبت نزدیکی به کویر، محروم مانده است اما به خاطر اینکه جایگاه و مأوای مقدسان شد، از معنویت و شکوه ایمان بهره تام و تمام یافت و مطمح نظر اهل ایمان گردید.. حضور حضرت فاطمه معصومه (س) را باید فصل تازه ای در تاریخ شهر قم به شمار آورد. هدف از نگارش این نوشتار، آشنایی با پیشینه تاریخی این شهر، نقش آن در تاریخ تشیع و همچنین بررسی اوضاع سیاسی آن در دو قرن اول اسلامی است.

این تحقیق در صدد است تفاوت و تشابه میان آراء دو گروه فکری و اسلامی و به طور خاص ماوردی و خواجه نصیر را بررسی کند.اکثر مسلمانان معتقدند که در زمان حضور پیامبر خداوند حق حاکمیت را به پیامبر(ص) واگذار کرده است ولیکن اختلاف عمده بر سر منبع یا منابع مشروعیت حکومت پس از پیامبر(ص) می‌باشد. بطوری که این موضوع باعث انشعاب در اسلام و پیدایش دو گروه شیعه و سنی در تاریخ اسلام شد. شیعه اعتقاد به مشروعیت الهی حکومت و نصب امام طی نص از جانب خداوند دارد و لیکن اهل سنت معتقد است که امامت و حکومت از راههای گوناگونی از جمله زور و غلبه،‌ بیعت و انتخاب مردم. ولایتعهدی و استخلاف امام سابق منعقد می‌شود.در واقع شالوده اصلی اختلاف ماوردی و خواجه نصیر الدین طوسی در بیان مسئله دولت و حکومت در رابطه با نظریه وکالت امام توسط مردم است. در نظر خواجه منشا مشروعیت از جانب شارع مقدس (در عصر امام معصوم ) ودر نظر ماوردی از سوی مردم (شورای حل و عقد ) است .به عقیده خواجه مشروعیت از شرع مقدس گرفته شده و وابسته به نظر شارع است اما ماوردی آن را از آن نخبگان می داند.سوال اصلی این تحقیق دستیابی به اشتراکات و افتراقات میان آراء خواجه نصیرالدین طوسی به عنوان یک دانشمند شیعه و ماوردی به عنوان یک اندیشمند سنی بوده است . فرضیه تحقیق این است که تفاوت آراء این دو متفکر در زمینه دولت و مبنای مشروعیت و قدرت بوده است . تحقیق در پنج فصل سازماندهی شده است . در فصل اول به کلیات پرداخته شده و فصل دوم چهارچوب تئوریک تحقیق بررسی شده است . و فصل سوم به دیدگاه خواجه نصرالدین طوسی اختصاص یافته است و در فصل چهارم آراء سیاسی هر دو متفکر اسلامی خواجه نصیر و ماوردی بررسی شده و سرانجام در فصل پنجم به بررسی یافته های تحقیق پرداخته شده است .

در این رساله کوشش شده است نظرات اجتماعی سید قطب بررسی شود و در بین مباحث اجتماعی او بر بحث "عدالت اجتماعی" تکیهء بیشتری گردیده و سعی شده تا بصورت وسیعتر و عمیق‌تری مورد مداقه قرار گیرد و علت آنکه این بحث تقریبا بعنوان محور اندیشه‌های اجتماعی سید قطب انتخاب شده است به چند دلیل می‌باشد: -1 اکثر مطالب و مباحثی که در سایر کتابهای سید قطب آمده، بصورت خلاصه در این کتاب آمده است . -2 بحث عدالت اجتماعی شامل موضوعات متنوع و فراوانی مثل خانواده - اقتصاد - حکومت - قانون - اخلاق و ... است که اگر چه ظاهرا ربطی با مطلب اصلی ندارد اما نویسنده ارتباط آنها را کاملا نشان داده است لذا بحث عدالت اجتماعی می‌تواند جامع بسیاری از مسائل مهم اجتماعی باشد. -3 موضوع "عدالت اجتماعی در اسلام" یکی از مباحثی است که هم‌اکنون در جوامع فرهنگی و سیاسی مطرح می‌باشد و به اصطلاح بحثی کاملا زنده و راه‌گشا است . اگرچه تذکر این نکته لازم است که آنچه سید قطب تحت عنوان اسلام ارائه می‌دهد برداشت و نظرات خاص وی از اسلام است (که با توجه به اهل سنت بودن وی مسلما از نظر شیعه بی‌اشکال نیست) اما بهرحال ما با بررسی اندیشه‌های اجتماعی وی با گوشه‌ای از نظرات یک متفکر اجتماعی مسلمان آشنا میگردیم آنهم متفکری که نقشی کلیدی در مصر و در نتیجه جهان عرب ایفا می‌کند. چون تحقیق یک مطالعهء موردی (Caseistudy) است لذا اول تمام کتابهای سید قطب که ترجمه گردیده است و کتبی که به نحوی راجع به او و یا جنبشهای جهان عرب نوشته شده بود، در حد امکان جمع‌آوری گردید و سپس آنچه می‌شد به آن نام "اندیشهء اجتماعی" داد از کتب سید قطب بیرون آورده و طبقه‌بندی گردید و بحث عدالت اجتماعی بعلت اهمیت خاصش بطور جدا بررسی و تقسیم‌بندی شد که در واقع باید گفت حاصل، فراهم شدن 3 بخش عمده بود: بخش اول: بررسی زمینه‌های فکری و اجتماعی جنبش سیاسی اعراب و مطالعهء مصر به عنوان پایگاه و پیشگام جنبش ، و بررسی سازمان اخوان المسلمین بعنوان قدرتمندترین گروه مسلمان مبارز. بخش دوم: مطالعهء زندگی سید قطب بعنوان نظریه پردازد سازمان و بررسی حیات فکری و سیاسی او و نگاهی به روش و بینش سید. بخش سوم: بررسی اندیشه‌های اجتماعی سید قطب که شامل سه قسمت عمده است : الف . مبحث اصالت فرد یا جمع، ب . نهادهای اجتماعی، ج. عدالت اجتماعی در اسلام.

یکی از مسایل مهمی که در فقه و حقوق اسلامی مطرح بوده و هست مسأله اجتهاد است. مفتی و مجتهد به نمایندگی از خدا و رسول او به افتاء می‌پردازند. پایان‌نامه پیش رو که تحت عنوان «اصول و احکام افتاء و روش آن در فقه معاصر اهل سنت» می‌باشد، به دنبال پاسخگویی به این پرسش اساسی است که چرا آنکه مبنای فتوا کتاب و سنت می‌باشد فتاوای فقهای معاصر در بعضی از مسائل مستحدثه تفاوت معناداری دارد؟ نگارنده در مدّعا و فرضیه ی خویش، برای پرسش فوق مداخله نسبی فقیه در موضوع شناسی و برداشت‌های متفاوت از کتاب و سنت را باعث تفاوت فتواها می داند.